Akordiyon Sevenler İçin Müzik Kaynağı Haritası
Akordiyon çoğu milletin müzik tarihinde yer edinmiş özel bir enstrüman. Adından çok, çıkardığı muhteşem ezgilerle tanınan akordiyonun tarihi 1816'lara kadar dayanır. Ortasında bulunan körüğün açılıp kapanmasıyla sağlanan hava akımı sayesinde çok sayıda ve uzunlukları farklı metal düdükler titreşerek notaların çıkarılması prensibine dayanır. Akordiyona ‘tek kişilik orkestra’ demek yanlış olmaz. O yüzdendir ki bu enstrümanı solo parçalarda ya da şarkının girişinde ya da tek başına çalınırken duyarsınız. Özellikle Balkan ve Kafkas coğrafyasının vazgeçilmez milli çalgısıdır. Bu bölgeler dışında Fransa, İspanya ve Kuzey Avrupa ülkelerinde de çeşitli gruplarda kullanılmaktadır.
Belki de akordiyon sesini popüler yapan sanatçıların başında Yann Tiersen ve ünlü filmi Amelie gelmektedir. Film müziklerinin neredeyse tamamında akordiyonu kullanmıştır. Bana göre filmin dokunaklı tarafını bu müzikler oluşturur. Yann Tiersen, diğer çalışmalarında akordiyonu sıklıkla kullanır.
Fransa
Fransa, akordiyonu, sahiplenecek kadar seven ülkelerin başında gelir. Paris ve Eyfel kulesi tanıtımlarında akordiyonun kullanılmadığı bir video yok gibidir. Ünlü Fransız akordiyoncuların başında Yvette Horner, Medard Ferrero, Marc Perrone, Gus Viseur, Pascal Contet ve Yann Tiersen gelir.
İtalya
Fransa’nın yan komşusu İtalya’da ise akordiyonun tango müziğindeki temsilcisi bandoneon’u sıklıkla kullanılır. Astor Piazzola, bu isimlerin başında gelir.
Rusya
Rusya’da halk müziklerinde klavyesi fazla tuşlu akordiyon diyebileceğimiz garmon ve kromatik butonlara sahip bayan(ya da boyan) vazgeçilmezdir. Garmon sadece Rusya’da değil; Azerbeycan, Gürcistan ve Kafkasya’da da bilinmektedir.
Dark Eyes (Oçi Çiornie — Russian, Les yeux noirs — French), en ünlü Rus halk şarkılarından biridir. Derin ve dokunaklı bir aşk hikayesine sahip bu şiirin vermek istediği mesaj akordiyonla daha berrak olmaktadır. Bir çok dilde farklı yorumlarla yaşayan bu güzel müziği Ajda Pekkan’ın Bir Günah Gibi şarkısında da bulabilirsiniz.
Kafkasya
Kafkas bölgesi, Avrasya’daki etnik gruplarla, yerel halklarının kültürel kimliklerinin harmanlandığı ve sosyolojik tanımların ve çalışmaların zor yapıldığı bir yapıya sahip. Bu durum Kafkas müziğine de etki etmiştir. Şu bir gerçektir ki akordiyon, Kafkasya tarihi içinde gelişmiş ve olgunlaşmış bir çalgıdır. Kafkas halkının büyük çoğunluğunu oluşturan Çerkeslerin tüm eğlencelerinde ve halk öykülerinde -bazen bir karakter olarak- akordiyon görülür.
Bu öykülerin en bilineni Ghira Qafa (Ağlatan Gafe) olarak bilinen ezgi için anlatılan çok sayıda hikaye olsa da hüznünü büyük Kafkas sürgününden alır.
Kafkas müziği, apayrı bir yazı olduğu için burada ünlü temsilcilerine yer vermenin yeterli olacağını düşünmekteyim. Aslan Liev ve Aslan Dudar ikilisi şüphesiz bu isimlerin başında gelmektedir. Aslan Tlebzu, Aslan Dudar, enstrümantal etnik müzikte diğer başarılı isimler. Son zamanlarda takip ettiğim Ahmad Aiy de Çerkes asıllı genç müzisyenlerden.
Balkan Ülkeleri
Balkan ülkelerinin müziklerine genel olarak bakıldığında ortak bir hareketli ezgi ve coşku vardır. Ezginin arkasında hüzünlü bir hikaye dahi olsa bunu; duyguları bozmadan tüm sıcaklığıyla ve neşeyle vermeyi başarmıştır. Tıpkı Kafkas müziğinde olduğu gibi Balkan müziğinin bu özgün duruşunda akordiyonun büyük yeri vardır.
Balkan müziğinin en bilinen temsilcileri Goran Bregović (Bosna Hersek), Gogol Bordello (ABD), A Hawk And A Hacksaw (ABD), Beirut (ABD), Taraf De Haidouks (Romanya), Raya Brass Band (ABD), Motion Trio (Polonya), Lelo Nika (Romanya).
Kuzey Avrupa
Elektronik entrümental müzik arıyorsanız ve Kuzey Avrupa’yı hedef seçmişseniz Detektivbyrån ile tanışmamanız imkansız. Yaptıkları özgün müzikte akordiyonun sesini muhteşem kullanıyorlar. Gruptaki Molin kardeşlerin yeni oluşturduğu Wintergatan grubu da benzer müzikleri ile ünlenmiş. Finlandiya’dan Maria Kalaniemi, Kuzey Avrupa’nın bir diğer akordiyon temsilcisi.
Türkiye
Ülkemizde Ciguli ile tanınan akordiyonun en güçlü ismi Muammer Ketencoğlu. Gezgin adlı albümü en sevdiğim akordiyon albümlerinin başında geliyor.
Türk akordiyonculardan bahsederken Beyoğlu Çiçek Pasajı’nın vazgeçilmez duayenlerinden Madam Anahit’i, Türkçe tango müziğin temsilcilerinden Necdet Koyutürk ve Celal Şahin’i de anmadan geçemeyiz.
Dünya genelinde takip ettiğim diğer müzisyenler ve müzik grupları ise şöyle;
Julieta Venegas, Those Darn Accordions, Ensemble di Musiche Possibili, DeVotchKa, Gotan Project, The Dropkick Murphys, The Decembrists, Coba
Akordiyon unutulmaya yüz tutmuş bir enstrüman. Bir yerlerde bu kadife sesli müzik aletiyle müzik yapmış olanların ve yapanların desteğiyle unutulmayacağını temenni ediyorum. Körüğü kadar havalı, basları kadar güçlü kalın.
